«Мы каждый раз теряем зрителя — и каждый раз находим»: как устроен финский шведоязычный театр‑кочевник Klockrike”Me menetämme yleisömme ja löydämme sen aina uudelleen”: suomalainen nomaditeatteri Klockriketeatern
Шведоязычный театр‑кочевник Klockrike - живое и интернациональное место встречи артистов и зрителей.
Ruotsinkielinen nomaditeatteri Klockriketeatern on elävä ja kansainvälinen taiteilijoiden sekä yleisön kohtaamispaikka.
Даже если вы уже не раз бывали в театре Klockrike, перед очередным спектаклем нелишним будет проверить место его проведения. «Наша сцена — весь мир» — говорят в этом шведоязычном театре, и в их случае это не громкие слова, а чёткая концепция. Один из немногих государственных шведоязычных театров в Финляндии без своей сцены и постоянной прописки, он даёт спектакли не только на площадках своей страны, но и в Швеции, Эстонии, США и Германии. Под стать настоящему кочевнику, Klockrike идентифицирует себя как живое и интернациональное место встречи артистов и зрителей. Над проектами работают актёры и авторы из разных стран, а спектакли могут быть показаны на нескольких языках. О том, как не прекращать странствие и при этом не потерять зрительское доверие — в нашем материале.
Vaikka olisitkin käynyt Klockriketeaternissa useamman kerran, ennen esitystä on aina syytä tarkistaa sen tapahtumapaikka. ”Maailma on näyttämömme”, toteaa tämä ruotsinkielinen teatteri eivätkä nämä ole vain tyhjiä sanoja, vaan selkeä konsepti. Se on yksi harvoista valtion tukemista ruotsinkielisistä teattereista, jolla ei ole omaa näyttämöä tai pysyvää kotipaikkaa. Teatteri on esiintynyt Suomen lisäksi myös Ruotsissa, Virossa, Yhdysvalloissa ja Saksassa. Klockriketeatern määrittelee itsensä aidon nomadihengen mukaisesti eläväksi ja kansainväliseksi taiteilijoiden sekä yleisön kohtaamispaikaksi. Projekteissa on mukana näyttelijöitä ja tekijöitä eri maista, ja esityksiä toteutetaan useilla eri kielillä. Siitä, miten pysyä liikkeellä ja samalla säilyttää yleisön luottamus, lisää tässä artikkelissa.
Syrenvägen – Syreenitie – Сиреневая улица Syreenitie
Четыре актёра и актрисы, до этого ранее не видевшие друг друга, при первой встрече внимательно читают текст «Сиреневой улицы» шведского драматурга Андерса Дууса. Сначала в оригинале, затем в переводе на финском. Им предстоит сыграть сразу 15 ролей в комедии театра Klockrike об идиллии и конфликтах на дачных участках. Поставлена она режиссёркой Кайсой‑Лиисой Логрен. Причём это не спектакль в его привычном понимании, а так называемое театрализованное прочтение: актёры читают текст перед публикой в том виде, в каком он написан, держа в руках рукописи. Впрочем, элементы традиционного театра — звуковое и визуальное оформление, костюмы, реквизит — тоже присутствуют.
Neljä toisilleen ennestään tuntematonta näyttelijää kokoontui ensimmäistä kertaa lukemaan ruotsalaisen näytelmäkirjailijan Anders Duusin tekstiä Syreenitie. Ensin alkuperäisellä kielellä ruotsiksi, sitten suomeksi. Heidän olisi määrä tuoda näyttämölle yhteensä 15 roolia Klockriketeaternin komediassa, joka kertoo mökkialueen idyllistä ja ristiriidoista. Ohjaajana toimii Kaisa‑Liisa Logren. Kyseessä ei kuitenkaan ole perinteinen näytelmä, vaan niin sanottu ohjattu lukudraama: näyttelijät lukevat tekstin yleisölle niin kuin se on kirjoitettu, suoraan käsikirjoituksesta. Mukana on myös perinteisen teatterin elementtejä, kuten ääni- ja visuaalista suunnittelua, puvustusta ja rekvisiittaa.
Из четвёрки главных героев только Карл Альм является постоянным актёром театра Klockrike. Точнее даже, его единственным постоянным актёром. Остальные участники были отобраны в рамках опен‑колла специально для этого проекта. Именно тогда с театральной компанией познакомилась актриса Сойла Шах: «Я уже не помню, где увидела их объявление, но сразу подала заявку на участие. В первом туре нужно было прислать видео, потом нас пригласили на прослушивание, после чего мы приступили к работе. Обычно, когда я работаю, мне нравится выстраивать выступление вокруг единого пространства. А сейчас мы строим спектакль вокруг друг друга. Думаю, в этом смысле он будет особенным. Мы почти не покидаем сцену в течение всего спектакля, и при этом у каждого из нас по несколько персонажей, между которыми мы постоянно переключаемся. Некоторые из них более реалистичные, другие — скорее схематичные или даже карикатурные. Мне безумно нравится текст — он со своим ритмом и игрой слов. Так что зрителям придётся настроиться на активное слушание».
Nelikosta vain Carl Alm on Klockriketeaternin vakituinen näyttelijä. Hän on itse asiassa teatterin ainoa pysyvästi kiinnitetty näyttelijä. Toiset näyttelijät valittiin tätä projektia varten järjestetyn avoimen haun kautta. Tällöin teatteriin tutustui myös näyttelijä Soila Shah: "En enää muista, missä näin ilmoituksen, mutta päätin heti hakea mukaan. Ensimmäisellä kierroksella piti lähettää video, sitten kutsuttiin paikan päälle koelukuun, ja sen jälkeen aloitettiin työt. Yleensä rakennan mielelläni esityksen tietyn tilan ympärille. Mutta tällä kertaa rakennamme sen toistemme ympärille. Näen, että juuri siksi tämä esitys on erityinen. Olemme lavalla lähes koko ajan, mutta jokaisella meistä on useita rooleja, joiden välillä vaihdamme jatkuvasti. Osa hahmoista on realistisempia, osa taas kaavamaisempia tai jopa karikatyyrisiä. Pidän todella paljon tekstin rytmistä ja sanaleikeistä. Yleisön on virittäydyttävä aktiiviseen kuunteluun."
“Взаимоинтеграция шведоязычных и финноязычных актёров почти не происходит.” "Ruotsin‑ ja suomenkielisten näyttelijöiden keskinäistä integraatiota ei juurikaan ole.”
«Сиреневая улица» стала частью проекта «Мир на сцену», который получил грант от Suomen Kulttuurirahasto. Суть проекта в том, чтобы ранее неизвестные мировые пьесы были переведены на финский язык и поставлены на театральной сцене. Именно поэтому у спектакля две версии — для шведо‑ и финноязычной аудитории. Для Сойлы Шах это значит, что ей предстоит настроиться на разное построение своих персонажей в обеих версиях: «Это интересно, когда все остальные члены группы говорят на шведском как на родном языке. Я же хоть и получила второе высшее образование в шведскоязычном учебном заведении, но все равно он не является моим эмоциональным языком. На финском у меня, пожалуй, больше вариантов того, как могут говорить мои герои».
Несмотря на то, что в рамках опен‑колла театр получил порядка 120 заявок, по словам главного продюсера театра Ирины Душковой, найти актёров, которые без особых трудностей могли бы играть на двух языках, оказалось не так просто. «Мы не настаивали, чтобы финский и шведский были родными языками актёров. Напротив, мы стремились к разнообразию— и нам это удалось. Но даже среди финнов нередко встречаются те, кто говорит по-шведски довольно неуверенно. А в нашем случае, пусть это и не спектакль в традиционном смысле, и актёрам не нужно заучивать весь текст наизусть, — всё равно сложно, когда ты не можешь быстро и точно реагировать на своего партнёра. Нам удалось собрать идеальную команду, которая с радостью приняла этот вызов. Парадоксально, но в Финляндии до сих пор существует странная традиция: финноязычные театры неохотно берут на работу шведоязычных актёров — и наоборот. Взаимоинтеграции актёров почти не происходит. Потому что есть стереотип, что шведский акцент может смущать зрителя. Тем не менее времена меняются. И, на мой взгляд, акцент делает речь только интереснее: он добавляет особый культурный слой в спектакль».
Syreenitie on osa projektia Maailma näyttämölle, joka sai apurahan Suomen Kulttuurirahastosta. Projektin ideana on, että aikaisemmin tuntemattomia kansainvälisiä näytelmiä käännetään suomeksi ja esitetään teatterissa. Siksi esityksestä on kaksi eri versiota, sekä ruotsin‑ että suomenkieliselle yleisölle. Soila Shahille tämä tarkoittaa sitä, että hänen on rakennettava roolinsa hieman eri tavalla molemmissa versioissa: "Se on mielenkiintoista, koska kaikki muut ryhmässä puhuvat ruotsia. Olen kyllä opiskellut ruotsinkielisessä ammattikorkeakoulussa, mutta ruotsi ei ole tunnekieleni. Suomeksi minulla on enemmän vaihtoehtoja sen suhteen, miten hahmoni voisivat puhua."
Vaikka avoimessa haussa tuli noin 120 hakemusta, tuotantopäällikkö Irina Duskovan mukaan ei ollut helppoa löytää näyttelijöitä, jotka pystyisivät luontevasti työskentelemään kahdella kielellä. "Me emme vaatineet, että suomi ja ruotsi olisivat molemmat äidinkielen tasolla. Päinvastoin me haimme moninaisuutta ja onnistuimme siinä. Suomenkieliset ovat usein melko epävarmoja ruotsin kielen suhteen. Vaikka tämä ei ole perinteinen näytelmä eikä tekstiä tarvitse opetella ulkoa, on silti vaikeaa, jos ei pysty reagoimaan nopeasti ja täsmällisesti vastanäyttelijään. Onneksi löysimme täydellisen työryhmän, joka otti haasteen innolla vastaan. On ristiriitaista, että Suomessa yhä elää outo käytäntö: suomenkielisissä teattereissa on harvoin ruotsinkielisiä näyttelijöitä ja päinvastoin. Näyttelijöiden keskinäistä integraatiota ei juurikaan tapahdu, koska pelätään ruotsalaisen aksentin häiritsevän yleisöä. Mutta ajat muuttuvat. Minusta aksentti vain rikastuttaa puhetta ja lisää esitykseen erityisen kulttuurikerroksen."
Почему не все театры делают субтитры для спектаклей?Miksi kaikki teatterit eivät tarjoa tekstityksiä esityksiinsä?
Многоязычие в театре — это не какая‑то абстрактная идея, а один из его ключевых принципов. В буклете, выпущенном театром в 2019 году, художественный руководитель театра Klockrike Дэн Хенрикссон пишет: «Финляндия — официально двуязычная страна. Повседневная жизнь большинства из нас, для кого шведский является родным языком, в лучшем случае — двуязычна, но чаще — монолингвально финская. Театр — это пространство, где шведскому языку традиционно позволяли развиваться, превращая его в важнейший элемент культурной идентичности. Важно слышать свой родной язык. При этом в Финляндии существуют и другие языки. Языки саами и романи имеют исторические корни. Английский с каждым десятилетием становится всё более значимым. "Иммигрантские" языки обогащают нашу культуру. Эстонский, русский и сомалийский — растущие языки в Финляндии. Всего в стране насчитывается более ста разговорных языков. Но на сцене они не звучат».
На помощь могли бы прийти хотя бы субтитры. Но далеко не все театры их готовы предложить. Точнее, театров, где можно рассчитывать хотя бы на английский текст (не говоря уже о других языках), можно пересчитать по пальцам одной руки. Ты, может быть, и хотел бы чаще ходить на спектакли, но если твой финский пока далёк от идеала, тратить деньги на билеты просто не имеет смысла. В этом смысле театр Klockrike выгодно отличается: субтитры здесь появляются куда чаще. Возможно, дело в том числе в кочевом формате и частых коллаборациях с театрами из других стран.
Monikielisyys ei ole teatterille vain abstrakti idea, vaan yksi sen keskeisistä periaatteista. Vuonna 2019 julkaistussa esitteessä taiteellinen johtaja Dan Henriksson kirjoitti näin:
"Suomi on virallisesti kaksikielinen maa. Useimpien meidän ruotsinkielisten arki on parhaimmillaan kaksikielistä, mutta käytännössä usein vain suomenkielistä. Teatteri on perinteisesti ollut tila, jossa ruotsin kieli on saanut kehittyä kulttuuri‑identiteetin perustaksi. On tärkeää kuulla omaa äidinkieltään. Mutta Suomessa on muitakin kieliä. Saamen kielillä ja romanikielellä on historialliset juurensa. Englannin merkitys taas kasvaa koko ajan. Maahanmuuttajien kielet rikastuttavat kulttuuriamme. Viro, venäjä ja somali ovat kasvavia kieliä Suomessa. Maassa puhutaan yli sataa kieltä. Mutta näyttämöllä niitä ei kuule."
Yksi ratkaisu tähän voisi olla tekstitykset. Mutta vain harvat teatterit tarjoavat niitä. Ne teatterit, jotka tarjoavat vaikkapa edes englanninkieliset tekstitykset (muista kielistä puhumattakaan), voi laskea yhden käden sormilla. Ja jos et osaa vielä riittävästi suomea, tuntuu järjettömältä tuhlata rahoja teatterilippuun. Tältä osin Klockriketeatern erottuu edukseen, sillä se tarjoaa usein tekstitykset esityksiinsä. Tämä johtuu mahdollisesti nomadiformaatista ja tiuhaan tapahtuvista kansainvälisistä yhteistyöproduktioista.
Психологическая драма «Дива» стала большой премьерой сезона 2024–2025. Спектакль был на шведском языке, а вот субтитры предлагались на английском, финском, шведском и русском языках. По словам Ирины Душковой, только на техническое копирование всех переводов ушло около 35 часов — но результат того стоил: «Мы получаем много положительных отзывов от зрителей. Я знаю, что есть люди, которые в итоге, может, и не читают субтитры, но пришли на спектакль именно потому, что знали об их наличии. Это касается не только русскоязычной аудитории. Например, на спектакль пришла группа студентов из шведоязычной школы Arcada. В группе были студенты из разных стран, и все они смотрели спектакль с субтитрами на телефоне. После показа они вышли в полном восторге. Многие признались, что до этого ни разу не были в театре в Финляндии».
Виктория Петровская, замдиректора книжного онлайн‑магазина Руслания, театралка и создательница блога @theaterfinland, видела многие спектакли театра Klockrike и планирует попасть на ближайшие показы «Дивы». «Я владею финским языком на уровне, позволяющем смотреть любые спектакли, но шведским не владею совершенно, поэтому, безусловно, наличие субтитров открывает мне двери на спектакли на шведском языке», — рассказывает Виктория. «Мне повезло увидеть визитную карточку театра – интерпретацию поэмы Харри Мартинсона «Аниара» о судьбе космического корабля, унесённого прочь от Земли в вечное пространство. «Аниара», показанный в малом зале Национальной оперы Финляндии – эксперимент, соединивший хоровую музыку, современный танец и визуальное искусство; одновременно гипнотизирующий и вызывающий тоскливое ощущение безысходности. Смотря этот спектакль, я испытала какое-то космическое погружение в пространство, впала в транс, где смыслы оборачивались против времени.
Psykologinen draama Divan oli kauden 2024–2025 suuri ensi‑iltatapaus. Esityskieli oli ruotsi, ja tekstitykset tarjottiin englanniksi, suomeksi, ruotsiksi ja venäjäksi. Irina Duskovan mukaan pelkästään käännösten tekninen viimeistely vei noin 35 tuntia, mutta tulos oli sen arvoinen:
"Saimme valtavasti kiitosta yleisöltä. Tiedän, että osa ei lopulta edes hyödyntänyt tekstityksiä, mutta tuli katsomaan esitystä juuri niiden ansiosta. Tämä ei koske vain venäjänkielistä yleisöä. Esimerkiksi ruotsinkielisestä ammattikorkeakoulu Arcadasta tuli opiskelijoita katsomaan näytelmää. Ryhmässä oli opiskelijoita eri maista, ja kaikki seurasivat esitystä mobiilitekstitysten avulla. Esityksen jälkeen he olivat haltioissaan. Moni kertoi, ettei ollut aiemmin käynyt Suomessa teatterissa."
Viktoria Petrovskaja, kirjakauppa Ruslanian varajohtaja, suuri teatterin ystävä ja blogin @theaterfinland perustaja, on nähnyt monia Klockriketeaternin esityksiä ja aikoo mennä katsomaan myös Divanin. "Osaan kieltä niin hyvin, että voin katsoa esityksiä suomeksi, mutta ruotsia en osaa lainkaan. Niinpä tekstitykset avaavat minulle ovet ruotsinkielisiin esityksiin”, kertoo Viktoria. ”Olen nähnyt myös teatterin merkkiteoksen, tulkinnan Harry Martinsonin runoelmasta Aniara, joka kertoo Maasta äärettömään avaruuteen joutuvasta avaruusaluksesta. Kansallisoopperan pienessä salissa esitetty kokeellinen Aniara yhdisti kuoromusiikkia, nykytanssia ja visuaalista taidetta; se oli samaan aikaan sekä hypnoottinen että ahdistava. Kokemus oli kuin kosminen sukellus tilaan, kuin transsi, jossa merkitykset kääntyivät aikaa vastaan."
«Когда мы вместе с театром Von Krahl из Эстонии ставили «Лёд» по роману Владимира Сорокина, спектакль шёл и там, и у нас», – рассказывает Ирина Душкова. «Актёры играли частично на шведском, частично на эстонском, а также на английском. Конечно, у нас были субтитры – кажется, над сценой. В другом спектакле «Sylvi» Микко Ройхи по книге Минны Кант, субтитры были внедрены в сценографию. Постановка была на шведском и финском: когда кто‑то говорил на одном языке, перевод на другой появлялся непосредственно на сцене. Это было изначально заложено в спектакль и поэтому всегда выглядело хорошо, не мешало и не портило сценографию».
Несколько языков одновременно — на сцене или над ней — просто не уместить, поэтому самой распространённой опцией становятся субтитры в специальном приложении для мобильных телефонов. Нужно лишь выбрать язык, который вам удобен. Многие могли бы сказать, что такая простая вещь — настоящий must‑have для любого театра. Но тут нужно понимать, насколько создание субтитров трудоёмкий процесс. По словам Ирины Душковой, чаще всего делают их в театре самостоятельно — и начали этим заниматься задолго до появления инструментов, основанных на искусственном интеллекте.
”Kun teimme yhdessä virolaisen Von Krahl ‑teatterin kanssa Vladimir Sorokinin romaaniin perustuvan näytelmän Jää, esitys nähtiin sekä siellä että meillä", kertoo Irina Duskova. "Näyttelijät puhuivat osittain ruotsia, osittain viroa ja myös englantia. Meillä oli tietenkin tekstitykset, muistaakseni näyttämön yläpuolella. Toisessa esityksessä, Mikko Roihan ohjaamassa Minna Canthin Sylvissä, tekstitykset oli integroitu lavastukseen. Esitys oli suomeksi ja ruotsiksi: kun puhuttiin yhdellä kielellä, käännös toisella kielellä ilmestyi suoraan lavalle. Se oli rakennettu osaksi esitystä ja siksi näytti hyvältä, ei häirinnyt eikä pilannut lavastusta."
Koska useita kieliä ei voida esittää yhtä aikaa lavalla tai sen yläpuolella tilanpuutteen vuoksi, yleisesti käytössä oleva ratkaisu on tarjota tekstitykset mobiilisovelluksen kautta. Katsoja valitsee kielen, jolla haluaa esitystä seurata. Monien mielestä tällaisen yksinkertaisen asian pitäisi olla jo itsestäänselvyys jokaisessa teatterissa. Tekstitysten tekeminen on kuitenkin työläs prosessi. Irina Duskovan mukaan teatteri tekee ne useimmiten itse, ja teki jo ennen kuin tekoälypohjaiset työkalut olivat arkipäivää.
— «Сколько занимает производство субтитров для одного спектакля?» — спрашиваю я Ирину.
— «В среднем, если уже есть готовые переводы, это примерно неделя работы. Причём это не художественный текст и не творческий перевод, а буквально "порезанный" по спектаклю материал — именно то, что звучит на сцене. Сценарий в процессе репетиций может меняться: что‑то вырезается, что-то добавляется. Поэтому субтитры нужно делать параллельно с репетициями. Ты просто сидишь, смотришь спектакль и всё проверяешь. В нашем случае отсутствие постоянной сцены усложняет задачу — субтитры приходится доделывать буквально в последний момент, уже на конкретной площадке. Особенно интересно получается со шведским текстом: я ведь сама на шведском не говорю. Так что, работая над ним, я, по сути, режу текст на фразы буквально по тому, как актёры дышат. Потому что физика не меняется: они могут изменить темп, но где они делают вдох и насколько быстро говорят одну фразу, это не изменится. Главное — услышать, где начинается и заканчивается фраза. Когда мы готовили спектакль «Дива» по пьесе Михаила Дурненкова, вопрос о необходимости субтитров даже не стоял. Были сомнения, успеем ли к премьере, но в итоге мы справились — без привлечения сторонних специалистов».
”Kuinka kauan kestää tehdä tekstitykset yhteen esitykseen?" kysyn Irinalta.
”Jos käännös on jo olemassa, siihen menee keskimäärin noin viikko. Tämä ei ole kaunokirjallinen teksti eikä käännös, vaan pilkottu materiaali, juuri se, mikä lavalla kuullaan. Harjoitusten aikana käsikirjoitus muuttuu: jotain poistetaan, jotain lisätään. Tämän vuoksi tekstitykset täytyy tehdä rinnakkain harjoitusten kanssa. Istut katsomossa, seuraat ja teet korjauksia. Meillä vakituisen näyttämön puute hankaloittaa työtä, sillä tekstityksiä viimeistellään viimeiseen hetkeen asti, vielä esityspaikallakin. Ruotsinkielisen tekstin kanssa tämä on erityisen kiinnostavaa, koska en itse puhu ruotsia. Leikkaan tekstin lauseiksi sen mukaan, miten näyttelijät hengittävät. Sillä fysiikka ei muutu: tempo voi vaihdella, mutta hengityskohdat ja lauseiden pituudet säilyvät. Tärkeintä on kuulla, mistä lause alkaa ja loppuu. Kun valmistelimme Mihail Durnenkovin näytelmää Divan (”Diiva”), tekstitysten tarpeellisuutta ei edes kyseenalaistettu. Oli kyllä epäilyksiä sen suhteen, että ehdimmekö valmiiksi ensi‑iltaan, mutta lopulta onnistuimme ja ilman ulkopuolisia asiantuntijoita."
Живой контакт со зрителямиElävä kontakti yleisöön
Второй спектакль, который мне запомнился больше всего, по роману Сорокина «Лёд» – аллегории на культ и экстремизм; иллюстрации того, как идеология оправдывает жестокость. Этот спектакль шел в театре Viirus и был поставлен совместно с эстонским театром Von Krahl, и его многоязычность создавала дополнительный эффект отсутствия границ для всепоглощающего и захватывающего умы мировоззрения. Сценография рождала одновременно ассоциацию с сектой, обществом анонимных алкоголиков и молитвой перед едой в семье с традиционными ценностями, провокационно подчеркивая рубеж между фанатизмом и просветлением».
Часть, которую особенно любят многие зрители, — это встречи и обсуждения до или после спектаклей. Например, после премьеры «Дивы» в рамках «Audience Talk» можно было пообщаться с драматургом Михаилом Дурненковым и сценографом Ксенией Перетрухиной, или например, с исполнителями главных ролей Илвой Экблад и Йоном Хенриксеном. «Мы стремимся к живому контакту со зрителями, хотим знать их в лицо», — говорит Ирина Душкова. — «И для этого устраиваем обсуждения не только с создателями постановок, но и посвящаем их темам, которые спектакли поднимают. К примеру, после «Дивы» также состоялась встреча с психотерапевтом Юлией Коркман — судебным психологом и авторкой книги о том, как устроена человеческая память и почему она может работать выборочно. Получилась очень содержательная дискуссия, напрямую связанная со спектаклем — о том, можно ли вообще доверять нашим воспоминаниям».
Toinen erityisesti mieleen jäänyt esitys on Sorokinin romaaniin perustuva Jää, joka on allegoria kultista ja ääriajattelusta sekä kuvaa väkivallan oikeuttamista ideologialla. Se esitettiin teatteri Viiruksessa yhteistyössä Von Krahl ‑teatterin kanssa, ja monikielisyys loi lisävaikutelman kaiken ylittävän ja järjen salpaavan maailmankuvan rajattomuudesta. Lavastus toi mieleen yhtä aikaa lahkon, AA-kerhon sekä perheen ruokarukouksen, alleviivaten provokatiivisesti rajaa fanatismin ja valaistumisen välillä.”
Yleisö on pitänyt erityisesti esitysten jälkeisistä yhteisistä keskusteluista. Esimerkiksi Divanin ensi‑illan jälkeen järjestettiin yleisökeskusteluja, joissa mukana olivat mm. dramaturgi Mihail Durnenkov, lavastaja Ksenia Peretruhina sekä pääosan esittäjät Ylva Ekblad ja Jon Henriksen.
”Tavoittelemme elävää kontaktia yleisöön, haluamme nähdä heidän kasvonsa", sanoo Irina Duskova. ”Järjestämme keskusteluja paitsi esitysten tekijöiden kanssa myös aiheista, joita näytelmät käsittelevät. Esimerkiksi Divanin yhteydessä keskustelussa oli mukana psykologi Julia Korkman, joka toimii oikeuspsykologina ja on kirjoittanut kirjan ihmisen muistista ja sen valikoivasta toiminnasta. Keskustelu oli erittäin antoisa, se oli suoraan yhteydessä näytelmään ja sai kuuntelijat pohtimaan, voiko muistoihimme ylipäänsä luottaa.”
Подобно бродяге в «Дороге» Харри Мартинсона.Harry Martinsonin Kulkijan pilvilinnat
Премьера «Дивы» состоялась на сцене Omapohja Национального театра. Следующий, осенний блок, будет в Шведском театре. «Сиреневая улица» начнёт свой путь с Lavaklubi – бара и клуба Финского национального театра. Уже больше тридцати лет театр полностью оправдывает своё название, вдохновлённое его первой постановкой «Дорога» Харри Мартинсона, состоявшейся в 1991 году. Кочевой образ жизни театра, с одной стороны, выглядит весьма поэтичным, но постоянный поиск площадок может быть изнуряющим, — предполагаю я в разговоре с Ириной Душковой.
— «Это никогда не легко. Вовлечено много разных факторов. В случае с Шведским театром нам буквально повезло: они сами сообщили, что у них есть две недели, когда ничего не происходит, и предложили нам это окно — даже без вопросов к нашему репертуару. В этом смысле партнёрство оказалось очень простым: есть те, кто платят, и те, кто предоставляют услугу. И всё это работает очень хорошо. Когда мы делали «Короткий эпизод из всемирной истории грибной цивилизации» с Театром Эспоо в 2023 году, это было совсем другое сотрудничество. Оба театра вкладывались на равных условиях, в том числе финансово. Сложнее всего было выстраивать совместную маркетинговую стратегию: у них своя, устоявшаяся аудитория, а в тот момент театр ещё и готовился к масштабному ребрендингу. Мы совершенно не вписывались в их старый облик, а новый ещё не был готов. Но, опять же, на каждом уровне происходят коллаборации, согласования, совместные идеи и доработки. Всё это — постоянно новое. И, конечно, это очень сложно. Потому что для нас, как для небольшой организации, уже само отсутствие собственной сцены создаёт трудности: мы постоянно теряем своего зрителя — и каждый раз находим его заново».
Divanin ensi‑ilta oli Kansallisteatterin Omapohjassa. Syksyllä se siirtyy Svenska Teaterniin. Syreenitie puolestaan aloittaa matkansa Kansallisteatterin Lavaklubilta. Teatterin ensimmäinen esitys oli Harry Martinsonin Vägen till Klockrike (suomennettu nimellä Kulkijan pilvilinnat) vuonna 1991, ja siitä lähtien, yli 30 vuotta, se on toiminut nimensä mukaisesti. Nomadielämä kyllä vaikuttaa runolliselta, mutta jatkuva esityspaikkojen etsiminen voi olla uuvuttavaa. Nostan tämän esille keskustelussani Irina Duskovan kanssa.
"Se ei olekaan helppoa. Muuttujia on paljon. Svenska Teaternin kanssa meitä onnisti: heillä oli kalenterissa kaksi viikkoa tyhjää, ja he tarjosivat meille tilaansa ilman, että edes kysyivät ohjelmistostamme. Tässä mielessä yhteistyö oli hyvin yksinkertaista, toinen osapuoli maksoi ja toinen tarjosi palvelujaan. Ja se toimi hyvin. & Espoon Teatterin kanssa 2023 tehdyssä Lyhyt episodi sienisivilisaation universaalissa historiassa oli taas toisenlainen tilanne. Molemmat panostivat tasavertaisesti, myös taloudellisesti. Vaikeinta oli sopia yhteisestä markkinointistrategiasta, sillä heillä oli vakiintunut yleisö ja samaan aikaan tulossa suuri brändiuudistus. Me emme sopineet lainkaan vanhaan profiiliin, eikä uusi ollut vielä valmis. Mutta jälleen kerran jokaisella tasolla tapahtui yhteistyötä, johon kuului hyväksymistä, yhteisiä ideoita ja parannuksia. Kaikki on aina täysin uutta. Ja tämä on tietenkin vaikeaa. Sillä erityisesti meidän kaltaisemme pieni organisaatio, jolla ei ole omaa näyttämöä, joka kerta sekä menettää yleisönsä että löytää sen uudelleen."
В театре работают над тем, как оставаться в постоянном контакте со зрителем, анализируют информацию, кому именно будет интересен тот или иной спектакль. Но для постоянных зрителей и зрительниц, смена площадки точно не является проблемой. Виктория Петровская находит в этом даже немало плюсов: «Что касается отсутствия постоянной площадки, то для меня, как для зрителя, это вообще не проблема – во‑первых, я люблю минимализм, при котором практически единственной составляющей становится режиссура и работа актёров, а отсутствие своего места нередко обязывает минимизировать декорации; во-вторых, это даёт возможность увидеть новые площадки, на которых, иначе, я, возможно, и не побывала бы никогда».
В открытости к переменам и гибкости — одна из сильных сторон театра: он не привязан к месту сам и не привязывает зрителей, но помогает находить точки опоры в смыслах. Каждый новый спектакль становится поводом для нового разговора — о важном и настоящем. «Мы все согласны с тем, что наши проекты и спектакли так или иначе связаны и с музыкой, и с литературой. Они поэтичны по своей форме, настроению и подходу», – резюмирует главный продюсер театра Ирина Душкова. – «Они затрагивают темы, которые универсальны и понятны во всём мире: равенство людей, любовь, размышления о том, куда мы движемся — как в человеческих отношениях, так и в нашем отношении к планете».
Teatteri pyrkii pitämään jatkuvaa yhteyttä yleisöön ja analysoimaan, ketä mikäkin esitys voisi kiinnostaa. Vakikatsojille paikan vaihtuminen ei kuitenkaan ole ongelma. Viktoria Petrovskaja näkee siinä jopa etuja: ”Minulle katsojana oman näyttämön puute ei ole ongelma, sillä ensinnäkin pidän minimalismista, jolloin näyttelijäntyö ja ohjaus korostuvat, ja oman paikan puuttuminen johtaa usein niukempaan lavastukseen. Toiseksi tämä antaa mahdollisuuden nähdä uusia paikkoja, joihin ei välttämättä muuten koskaan tulisi mentyä."
Avoimuus muutokselle ja joustavuus ovat Klockriketeaternin vahvuuksia. Se ei ole sidottu paikkaan eikä sido myöskään yleisöä, vaan auttaa löytämään merkityksiä. Jokainen uusi esitys on keskustelunavaus tärkeistä ja ajankohtaisista asioista. "Olemme yhtä mieltä siitä, että projektimme ja esityksemme liittyvät tavalla tai toisella musiikkiin ja kirjallisuuteen. Ne ovat runollisia muodoltaan, tunnelmaltaan ja lähestymistavaltaan", tiivistää tuotantopäällikkö Irina Duskova. "Aiheemme ovat universaaleja ja kaikkialla ymmärrettäviä: ihmisten tasa‑arvo, rakkaus, ja pohdinnat siitä, mihin olemme matkalla niin ihmissuhteissamme kuin myös suhteessamme maapalloon."
Будущее событиеTuleva tapahtuma
Театр Klockrike Klockriketeatern
Klockriketeatern — шведоязычный финский театр из Хельсинки без собственной сцены: наша сцена — весь мир. Театр работает на разных языках, сотрудничая с театрами, артистами и организациями в Финляндии и за рубежом.
Klockriketeatern on suomenruotsalainen valtionosuusteatteri. Kotipaikkamme on Helsinki. Klockriketeaternilla ei ole omaa vakituista näyttämöä – maailma on näyttämömme. Teemme yhteistöitä eri teattereiden, ryhmien ja taiteilijoiden kanssa, sekä Suomessa että kansainvälisesti, monilla eri kielillä.