Виви Лённ. Самая знаменитая женщина‑архитекторWivi Lönn. Suomen kuuluisin naisarkkitehti
Сегодня в Тампере можно посидеть в парке имени Виви Лённ и взглянуть на мемориальную доску на стене Александровской школы, а в Ювяскюля прогуляться по улице, названной в ее честь, и восхититься ее виллой. А в Хельсинки даже поселиться в отеле Helka, который размещается в здании Ассоциации молодых христианских женщин Финляндии.
Nykyään Tampereella voi istuskella Wivi Lönnin puistossa ja nähdä Aleksanterin koulun seinällä Lönnille omistetun muistolaatan. Jyväskylässä puolestaan voi kävellä pitkin Wivi Lönnin katua ja ihailla hänen kotitaloaan. Helsingissä voi majoittua NNKY:n omistamassa Hotelli Helkassa.
Пожарное депо в Тампере — мощное сооружение, напоминающее замок или цитадель, для людей суровой профессии. Но создала его милая дама с нежным профилем и в модной шляпке — такая, какой она изображена на мемориальной доске, которая украшает другую ее постройку — отель Helka в Хельсинки. Самая знаменитая женщина‑архитектор, или, если угодно, зодчая Финляндии — Виви Лённ.
Tampereen pääpaloasema on uljas linnaa tai linnaketta muistuttava rakennus, joka on luotu vaativaa työtä tekeville ihmisille. Rakennuksen suunnittelija on kuitenkin herttainen nainen lempeine kasvonpiirteineen ja muodikkaine hattuineen, ja hänen sivuprofiilinsa on ikuistettu muistolaattaan niin ikään hänen suunnittelemansa rakennuksen seinään, Hotelli Helkaan Helsinkiin. Hän on Suomen kuuluisin naisarkkitehti — Wivi Lönn.
«Строительство было у меня в крови, оно меня притягивало», — признавалась дочь пивовара Эмануэля Вильгельма Лённа из Тампере. Девочка, которую крестили Оливией Матильдой, а с детства звали Виви, любила математику и прекрасно рисовала. И «в крови» надо понимать буквально: мать Виви, Йоханна Мария Матильда, в девичестве носила фамилию Сирен и происходила из того же рода, что и знаменитый позже Йохан Сирен, автор здания Парламента в Хельсинки. Мама девочки и сама хотела стать архитектором, но в ее время это было совершенно невозможно, хотя, как вспоминала Виви, она была также художественно одарена. Рано оставшись вдовой, Матильда Лённ изо всех сил растила четырех детей, хотя и не смогла дать всем высшее образование. Для Виви она стала надежной опорой и поддержала в стремлении получить неженскую в те годы профессию. Так часто бывает: не сумев осуществить мечту, родители хотят, чтобы она сбылась у потомков. Впрочем, выбор профессии биографы Виви Лённ объясняют и не столь возвышенными мотивами: финансовые тиски, в которые попала осиротевшая семья, не оставляли большой свободы выбора, а ремесло архитектора сулило надежный кусок хлеба.
”Rakentaminen kulkee minulla verissä, se veti minua puoleensa”, kertoi tamperelainen Wivi Lönn, panimomestari Emanuel Wilhelm Lönnin tytär. Tytär ristittiin Olivia Mathildaksi, mutta häntä alettiin kutsua Wiviksi jo lapsena. Hän piti matematiikasta ja oli erinomainen piirtäjä. Ja kun hän sanoi rakentamisen kulkeneen veressä, se on täysin totta: Wivin äiti, Johanna Maria Mathilda, tyttönimeltään Sirén, oli sukua myöhemmin kuuluisuuteen nousseelle J. S. Sirénille, joka muun muassa suunnitteli Helsingin Eduskuntatalon. Mathilda‑äiti olisi itsekin halunnut tulla arkkitehdiksi, mutta siihen aikaan se ei ollut mahdollista, vaikka Wivi onkin kertonut äitinsä olleen taiteellisesti lahjakas. Mathilda Lönn jäi varhain leskeksi ja teki parhaansa kasvattaakseen neljä lastaan, mutta ei pystynyt kustantamaan kaikille jatkokoulutusta. Äidistä tuli Wiville tukipylväs, joka kannatteli tätä pyrkimyksissä suunnata tuolloin naisille sopimattomalle alalle. Ilmiö on tuttu: kun vanhempien omat unelmat jäävät saavuttamatta, he toivovat niiden toteutuvan lasten kautta. Wivi Lönnin elämäkertakirjailijat selittävät ammatinvalintaa myös puhtaasti järkevillä syillä: yksinhuoltajaperheen taloudelliset vaikeudet eivät jättäneet valinnanvaraa, ja arkkitehdin ammatti lupasi hyvää tulotasoa.
Как бы то ни было, получив в 1891 году аттестат об окончании школы для девочек, год спустя двадцатилетняя Виви стала второй по счету девушкой, поступившей на факультет строительства в Промышленную школу Тампере. За год до того в Финляндии женщинам даровали равное право на образование — в особом порядке. Сидеть с мальчиками в одном классе и сдавать вместе с ними экзамены считалось совершенно неприличным, так что Виви была своего рода частной ученицей. Способности, впрочем, приличиям и указам чиновников не подчинялись, и после первого года обучения директор объявил лучшей в группе студентке, что учить ее в Тампере больше нечему. Надо ехать в Хельсинки — в Политехническое училище, которое позже станет Политехническим институтом, а потом и Технологическим факультетом Университета Аалто.
«Особый порядок» преследовал Виви Лённ и в высшей школе. В Финляндии она в 1896 году стала пятой женщиной, получившей диплом архитектора. Первая из них — Сигне Хорнборг, окончила то же Политехническое училище в 1890 году, на шесть лет раньше Виви. Одной из редких сохранившихся работ Сигне и сегодня можно восхититься в Пори: здание так и называется — Сигнелинна. Но при этом Виви Лённ стала первой зодчей Финляндии, открывшей собственное архитектурное бюро.
Wivi valmistui tyttökoulusta vuonna 1891, ja siitä vuoden päästä, 20‑vuotiaana, hänestä tuli historian toinen nainen, joka pääsi opiskelemaan Tampereen Teollisuuskouluun rakennusosastolle. Vain vuotta aiemmin naiset olivat saaneet yhtäläisen opiskeluoikeuden — kuitenkin erityisjärjestelyin. Tuolloin ei pidetty sopivana, että naiset istuisivat samassa luokassa yhdessä miesten kanssa, saati suorittaisivat tenttejä yhdessä, joten Lönnistä tuli tavallaan koulun yksityisoppilas. Hänen kykynsä eivät kuitenkaan alistuneet soveliaisuussäännöille tai virkamiesten määräyksille, ja ensimmäisen opiskeluvuoden päättyessä hän oli luokkansa paras. Pääopettaja ilmoitti, ettei Lönnin kannattanut enää jatkaa opintojaan Tampereella, vaan suositteli häntä hakemaan Helsingin Polyteknilliseen opistoon, josta myöhemmin tuli Suomen Teknillinen Korkeakoulu ja sittemmin osa Aalto-yliopistoa.
Erityisjärjestelyt jatkuivat myös korkeakoulussa. Vuonna 1896 hänestä tuli Suomen viides arkkitehdiksi valmistunut nainen. Ensimmäinen naisarkkitehti, Signe Hornborg, valmistui Polyteknillisestä opistosta vuonna 1890, kuusi vuotta ennen Wiviä. Yksi harvoista edelleen säilyneistä Hornborgin suunnittelemista rakennuksista on Porin Signelinna, joka on nimetty suunnittelijansa mukaan. Wivi Lönnistä tuli kuitenkin ensimmäinen nainen Suomessa, joka perusti oman arkkitehtitoimiston.
Среди однокашников девушки был весь цвет финской архитектуры начала XX века: Элиэль Сааринен, Армас Линдгрен, Герман Гезеллиус, Ларс Сонк. И в этом блестящем окружении Виви нисколько не потерялась: уже на исходе первого года учебы ректор училища и знаменитый архитектор Густав Нюстрём решил, что девушке пора браться за работу в архитектурных бюро, хотя и на первых порах лишь чертежницей. «Наша маленькая леди рисует как мужчина», — хвалил ее наставник, не догадываясь, что через столетие комплимент будет звучать как оскорбление. Такие были времена, но социальный ландшафт медленно менялся, и в Финляндии уже действовал «Союз Конкордия» (фин. Konkordia‑liitto), который предоставлял гранты молодым женщинам, желавшим учиться или совершенствоваться в профессии. Стараниями все того же Нюстрёма Виви Лённ получила деньги на изучение кирпичной и гранитной архитектуры и строительства школ в Европе и на Британских островах.
О стипендии хлопотали не на ровном месте: Виви получила свой первый заказ, причем из родного города и своей школы. Осваивать возведение учебных заведений начинающая зодчая отправилась в Шотландию, славящуюся своей архитектурой из гранита. Тамошние школы ее совершенно очаровали: «Прежде всего своим уютом», — писала Виви Лённ. Именно оттуда, с Британских островов, она привезла свежую для Финляндии идею — располагать классы вокруг залов, а не выстраивать их в линеечку вдоль темных коридоров. Школьная архитектура так и останется с тех пор главной темой в карьере Виви: она спроектировала три десятка школ и училищ в разных концах Финляндии: в зданиях Виви Лённ, помимо Тампере, до сих пор учатся в Турку, Форсса, Раума, Йоэнсуу, Рованиеми, Туусула, Ювяскюля и других населенных пунктах страны. Их и до сих пор отличают удобство и ориентированность на человека, которые так важны для успешной жизни и учебы. В них приятно находиться и работать, утверждают педагоги. «Архитектуре Лённ свойственна особая уютная рациональность», — соглашаются с ними специалисты.
Wivin opiskelutovereihin kuului koko 1900‑luvun alun arkkitehtuurin kerma: Eliel Saarinen, Armas Lindgren, Herman Gesellius ja Lars Sonck. Tässä maineikkaassa joukossa Wivi ei kuitenkaan jäänyt keltään huomaamatta: jo ensimmäisen opiskeluvuoden lopussa koulun rehtori ja tunnettu arkkitehti Gustaf Nyström päätti, että Wivin oli aika aloittaa työt arkkitehtitoimistossa, aluksi vain piirtäjänä. ”Meidän pikku neitimme piirtää kuin mies”, kehui oppilastaan Nyström, joka tuskin osasi arvata, että kehu muuttuisi sadan vuoden aikana loukkaukseksi. Vaikka ajat olivat tuolloin erilaiset, yhteiskunta oli hiljalleen muuttumassa: Suomessa toimi jo tuolloin Konkordia-liitto, joka myönsi apurahoja nuorille naisille opiskelua ja ammattiin kouluttautumista varten. Nyströmin ansiosta Wivi Lönnille myönnettiin stipendi opintomatkaa varten, joka suuntautui Eurooppaan ja Britteinsaarille. Matkan aikana hän tutustui tiilen ja graniitin rakentamistapoihin sekä koulujen rakentamiseen.
Stipendin eteen nähty vaiva ei osoittautunut turhaksi: Wivi sai ensimmäisen tilaustyönsä kotikaupungistaan Tampereelta, ja vieläpä entisestä koulustaan. Hän oli tutustunut koulurakentamiseen Skotlannissa, joka on tunnettu graniittiarkkitehtuuristaan. Sikäläiset koulut olivat tehneet Lönniin erityisen vaikutuksen kodikkuudellaan. Hän toi Britteinsaarilta mukanaan Suomeen uudenlaisen ajatuksen, jonka mukaan koululuokat sijoitettaisiin avarien aulojen ympärille eikä peräkkäin pimeiden käytävien viereen. Kouluarkkitehtuuri jäi pysyväksi osaksi Wivi Lönnin työuraa: hän suunnitteli uransa aikana yli kolmekymmentä koulua ympäri Suomea. Tampereen lisäksi kouluja on käytössä vielä nytkin Turussa, Forssassa, Raumalla, Joensuussa, Rovaniemellä, Tuusulassa ja Jyväskylässä sekä muilla Suomen paikkakunnilla. Edelleen niissä korostuu mukavuus ja inhimillisyys, jotka ovat tärkeitä ominaisuuksia niin elämän kuin opintojen kannalta. Opettajat vakuuttavat, että kouluissa on mukava olla ja tehdä töitä. Asiantuntijat ovat samaa mieltä: ”Lönnin arkkitehtuurille ominaista on kodikas rationaalisuus.”
Школа для девочек в Тампере, спроектированная в собственном бюро — том самом, первом в Финляндии, открытом женщиной и нанимавшим женщин, — принесла Виви известность, и окрыленная зодчая начала активно участвовать в конкурсах: как раз в ту пору архитектурные состязания стали в Финляндии обычной практикой. Первый же конкурс, в котором она участвовала, принес ей победу: проект под названием «Эксперимент» (фин. ”Koe”) был признан самым подходящим для строительства Александровской школы в Тампере. Нельзя сказать, что успех молодой девушки‑архитектора оставил равнодушными ее коллег: мужчины подняли скандал и обвинили жюри в некомпетентности. Дальше так будет всегда: Виви выигрывала очередное профессиональное состязание — разъяренные соперники требовали не допускать «эту девчонку» к конкурсам. Такие настали времена: вытерпеть рядом с собой коллегу противоположного пола мужчины уже могли, но пережить ее триумф – еще нет. Рабочие на первых порах тоже раздражались, узнав, что ими будет командовать дама. Виви пытались задеть по-всякому: однажды каменщики сложили стену под углом к полу и злорадно ждали реакции. «Тетка», конечно, заметила и приказала переделать. А когда в другой раз рабочие попытались ее проэкзаменовать, задавая заковыристые вопросы, Виви резко ответила: «Если вы не знаете своего ремесла, можете увольняться». На том издевки и закончились, хотя зодчая продолжала шокировать окружающих, появляясь на стройплощадке в старых костюмах брата. А уж когда ее — о, ужас! — в брюках и на велосипеде увидел священник, тот объявил на проповеди, что грех пал на весь приход.
Tampereen Suomalaisen Tyttökoulun Lönn suunnitteli omassa toimistossaan, joka oli ensimmäinen naisen perustama ja naisia palkannut arkkitehtitoimisto Suomessa. Tyttökoulun suunnittelutyö toi Wiville mainetta, ja inspiroitunut arkkitehti otti osaa moniin eri arkkitehtuurikilpailuihin, joista tuolloin oli muodostunut alalla uusi käytäntö. Lönn voittikin jo ensimmäisen kilpailun, johon hän oli osallistunut nimimerkillä Koe, ja pääsi suunnittelemaan Tampereen Aleksanterin koulun. Wivin kilpailuvoitto herätti vastustusta erityisesti hänen mieskollegoissaan, jotka nostivat Lönnin valinnasta metelin ja väittivät arvostelulautakuntaa pätemättömäksi. Myös Lönnin myöhemmät kilpailuvoitot herättivät polemiikkia, ja kilpakumppanit vaativat, ettei ”tyttöä” enää päästettäisi osallistumaan kilpailuihin. Vaikka ilmapiiri oli hiljalleen muuttumassa avoimempaan suuntaan, ja miesarkkitehti pystyi jo sietämään naiskollegansa läsnäoloa, oli naisen voitto kova pala nieltäväksi. Aluksi myös rakennustyöntekijät karsastivat Lönniä, kun saivat tietää heidän esihenkilönsä olevan nainen. Lönniä yritettiin provosoida eri tavoin: kerran muurarit rakensivat seinän tahallaan vinoon ja jäivät pahantahtoisesti odottamaan Lönnin reaktiota. ”Tyttö” luonnollisesti huomasi virheet, käski purkamaan seinän ja aloittamaan alusta. Seuraavan kerran, kun työmiehet päättivät testata Lönniä esittämällä kiperiä kysymyksiä, tämä vastasi heille: ”Jos ette osaa hommianne, voitte irtisanoutua.” Pilkka loppui siihen, vaikka Lönn shokeerasikin vielä myöhemmin ilmestymällä työmaalle veljensä vanhoihin pukuihin pukeutuneena. Erityistä kauhistusta hän herätti eräässä papissa, joka näki Lönnin pyöräilemässä, vieläpä housuihin pukeutuneena. Pappi oli tämän jälkeen julistanut saarnassaan synnin langenneen koko seurakunnan ylle.
Архитектора той самой знаменитой пожарной части в Тампере тоже выбирали по конкурсу, и Виви, к возмущению коллег, вновь его выиграла. Самое красивое, по мнению пожарных, депо Финляндии строилось в начале прошлого века для привычного для тех лет гужевого транспорта: повозки, запряженные лошадьми, могли выезжать по радиусам из ворот в изогнутой части здания. Новейшие по тому времени решения бетонных конструкций позволили обойтись без мешающих движению колонн. Здание в стиле национального романтизма подходило стандартам легендарной архитектурной триады Витрувия — польза, прочность и красота, — потому и пережило свой век. Даже башне, перекликающейся с башней Кафедрального собора Тампере работы Ларса Сонка, Лённ нашла практическое применение: там сушились пожарные шланги. Теперь из ворот пожарной станции выезжают исполинские машины, едва не задевая косяки.
Tampereen pääpaloasemalle haettiin arkkitehtiä kilpailussa, jonka Lönn kollegojen tyrmistykseksi voitti jälleen. Palopelastajien mielestä Suomen kaunein paloasemarakennus rakennettiin 1900‑luvun alussa ajalleen tyypilliselle hevosvetoiselle kalustolle, ja hevoskärryt pääsivät ajamaan helposti ulos aseman puolikaarevan keskiosan ovista. Siihen aikaan uudet betonirakentamisen ratkaisut mahdollistivat sen, että liikennettä häiritsevien pilarien käyttö voitiin välttää. Kansallisromanttiseen tyyliin rakennetussa paloasemassa toteutuu Vitruviuksen arkkitehtuurin kuuluisat kolme pääperiaatetta: käyttökelpoisuus, kestävyys ja kauneus, ja siksi rakennus on säilynyt hyvin kokonaisen vuosisadan. Paloaseman torni sointuu kaupunkimaisemassa kauniisti Lars Sonckin suunnitteleman Tampereen Tuomiokirkon tornin kanssa, mutta Lönn keksi tornille myös käytännöllisen tehtävän: siellä kuivatettiin paloletkuja. Tänä päivänä samaisen paloaseman ovista ajaa ulos jättimäisiä autoja karmeja hipoen.
В Тампере Виви проработала немногим более десяти лет, трудясь с утра до вечера, а то и ночью и в выходные дни. Заказы сыпались, как песок в часах, а работа без перерыва на отдых и еду так вымотала архитекторку, что в 1911 году ей захотелось перебраться в Ювяскюля, где жили оба ее брата. «Чтобы сбежать от телефона», — объясняла она. Но на новом месте укрыться от телефона не удалось: в новом городе и его окрестностях Лённ построила десятки зданий: школы, библиотеки, виллы, в том числе и свою собственную.
Не стоит думать, что в эти плодотворные годы Виви ограничивалась работой в Центральной Финляндии. Незадолго до того распался прославленный союз трех архитекторов — Элиэля Сааринена, Армаса Линдгрена и Германа Гезеллиуса, и каждый из них отправился в собственное плавание. Линдгрен решил объединиться с Виви Лённ, и результаты этого содружества до сих пор украшают столицы Эстонии и Финляндии. В Хельсинки — это Новый студенческий дом на Маннерхейминтие, в Таллине — здание Национального театра оперы и балета «Эстония». На открытии театра директор горячо благодарил Линдгрена за пространственные решения, а Лённ — за внешнее оформление. Типичная для тех неравноправных времен ошибка: все было в точности наоборот. Впрочем, бывало и хуже: иной раз оба здания приписывали одному Линдгрену.
Wivi Lönn työskenteli Tampereella hieman yli kymmenen vuoden ajan ja paiski hommia aamusta iltaan — jopa öisin ja viikonloppuisin. Tilauksia sateli ovista ja ikkunoista, ja lopulta jatkuva työskentely ilman lomia ja ruokataukoja uuvutti arkkitehdin niin, että vuonna 1911 hän päätti muuttaa Jyväskylään, jossa asuivat hänen molemmat veljensä. Tai ”puhelinta karkuun”, kuten Lönn itse on todennut. Karkumatka ei kuitenkaan onnistunut: Lönn suunnitteli Jyväskylään ja sen lähialueille kymmeniä rakennuksia, kuten kouluja, kirjastoja ja huviloita — mukaan lukien omansa.
Lönnin tuotteliaimpien vuosien työt eivät rajoittuneet vain Keski‑Suomen alueelle. Kun kolmen arkkitehdin — Eliel Saarisen, Armas Lindgrenin ja Herman Geselliuksen — maineikas liitto tuli päätökseensä, ja he lähtivät urillaan eri suuntiin, Lindgren päätti hakeutua yhteistyöhön Lönnin kanssa. Sen tuloksia voi ihailla vielä tänäkin päivänä Helsingissä ja Tallinnassa. Helsinkiin he suunnittelivat Uuden ylioppilastalon, joka sijaitsee Mannerheimintiellä, ja Tallinnaan puolestaan Estonia-teatterin. Teatterin avajaisissa sen johtaja kiitti Lindgreniä rakennuksen tilaratkaisuista, ja Lönniä julkisivun koristeluista. Sen ajan epätasa-arvoisessa ilmapiirissä oletus oli virheellinen, koska tosiasiassa työnjako oli päinvastainen. Välillä molempien rakennusten suunnittelusta annettiin kunnia pelkästään Lindgrenille.
В Ювяскюля Виви Лённ поджидал не один лишь огромный фронт работ. Там архитекторка встретила спутницу жизни. Биографы почтительно останавливаются на пороге спальни и не пытаются решить, что это было: дружба или любовь, тем более что переписка дам уничтожена. «Мне сразу захотелось ее обнять», — описывала зодчая первую встречу с Ханной Парвиайнен. Ее, подобно Виви, тоже называют сокрушительницей стеклянных потолков, и потому она заслуживает пары строчек. Дочь промышленника и впоследствии первую женщину в Финляндии, получившую звание торгового советника, с детства готовили к роли матери семейства. В отличие от Виви, которая всегда оставалась свободной, ибо в те патриархальные времена лишь безмужняя женщина могла работать и распоряжаться деньгами, Ханна была помолвлена, но, к ужасу матери, под венец не пошла. Она отучилась в Стокгольме на бухгалтера и принялась помогать отцу. Но управление семейным бизнесом Ханна получила нескоро — лишь после кончины главы семейства и ранней смерти обоих братьев. Ей самой к тому времени уже сравнялось полвека.
Valtavan työmäärän lisäksi Wivi tapasi Jyväskylässä elämänkumppaninsa Hannan. Lönnin elämään perehtyneet tutkijat ovat jättäneet arkkitehdin intiimielämän rauhaan eivätkä ole yrittäneet selvittää suhteen yksityiskohtia enempää. Sitä paitsi naistenvälinen kirjeenvaihto on sittemmin tuhoutunut. Kun arkkitehti tapasi ensimmäistä kertaa Hanna Parviaisen, hän kuvasi hetkeä näin: ”Teki heti mieli halata häntä.” Kuten Lönnin, myös Parviaisen on sanottu rikkoneen lasikattoja, joten hänenkin tarinansa ansaitsee tulla kuulluksi. Hän oli teollisuusmiehen tytär, joka sai ensimmäisenä naisena Suomessa kauppaneuvoksen nimikkeen. Häntä oli jo lapsesta asti valmisteltu perheenäidin rooliin. Hanna oli kertaalleen kihloissa, mutta äitinsä kauhuksi erosi miehestä ennen häitä, toisin kuin Lönn, joka pysyi vapaana naisena koko elämänsä, koska siihen aikaan ainoastaan naimaton nainen sai työskennellä ja päättää rahoistaan. Hanna opiskeli Tukholmassa kirjanpitäjäksi ja teki sen jälkeen töitä yhdessä isänsä kanssa. Hän peri perheyhtiön vasta sitten, kun hänen isänsä ja molemmat veljensä olivat menehtyneet, ja Parviainen oli tuolloin jo yli viisikymppinen.
Они сошлись, прямо по Пушкину, как лед и пламень. Хрупкая, замкнутая Виви, застенчивая настолько, что мать за нее произносила речи на открытии зданий, и жизнерадостная, общительная Ханна, которая весила, по словам подруги, больше центнера, тем не менее, провели вместе 27 лет, до ранней кончины Ханны. А когда промышленница начала руководить семейным делом, это содружество начало приносить зримые плоды. На них и сейчас можно взглянуть, если, конечно, добраться до Сяюнятсало, который на данный момент является частью Ювяскюля. Конторское здание, дом престарелых, школа, больница, дома для инженеров и рабочих, заводская прачечная и сауна — Ханна заботилась о нуждах своих работников, а Виви воплощала эту заботу в дереве и камне.
Нельзя сказать, что эта близкая дружба так уж радовала маму Виви, Матильду Лённ. По ее мнению, дочь уделяла Ханне слишком много внимания, а это вредило карьере. После семи лет упорных уговоров Виви подчинилась. Был куплен дом в Кулосаари в Хельсинки, но разлука близких сердец длилась недолго: уже через год по соседству поселилась Ханна. А в 20‑х годах Лённ и вовсе перестала откликаться на предложения крупных проектов и сосредоточилась на заказах от ее подруги. «Времени нет, я путешествую», — отвечала она заказчикам и не лгала: вместе с Ханной они путешествовали по Европе, купили квартиру в Париже, лечились на спа-курортах в Германии: из-за интенсивной и по преимуществу стоячей работы у Виви сильно болели ноги.
А после кончины матери Виви дамы задумались об общем жилье. Тут кстати подоспел заказ: Ассоциация молодых христианских женщин NNKY вознамерилась возвести в центре Хельсинки здание центрального офиса, совмещенное с общежитием, гостиницей, квартирами для служащих, пекарней, прачечной, кафе, магазином и детским садом. Генеральным секретарем финского отделения ассоциации тогда служила Сиири Лоймаранта: в пору, когда Виви строила новое здание школы для девочек в Тампере, Сиири трудилась в ней учительницей. Давнее знакомство, отличная репутация и, что скрывать, гендер сыграли свою роль: ассоциация с удовольствием давала работу женщинам. Многофункциональное сооружение — даже с бальным залом на нижнем этаже —проектировали две дамы, Виви Лённ и Айли‑Салли Ахде-Чельдман в значительной мере на деньги третьей — Ханны Парвиайнен. Условием финансовой поддержки стала предоставление угловой квартиры на третьем этаже из четырех комнат и кухни, выделенная в пользование Виви и Ханны. Обе женщины прожили там до конца жизни: Парвиайнен до своей ранней кончины от сердечного приступа в 1938, Лённ — до 1966 года.
He olivat toistensa vastakohdat — kuin tuli ja jää. Lönn oli hauras ja sulkeutunut, ja jopa niin ujo, että hänen äitinsä piti Lönnin puheet tämän suunnittelemien rakennusten avajaisissa. Parviainen puolestaan oli elämäniloinen ja ulospäinsuuntautunut, Lönnin mukaan isokokoinen nainen. Eroavaisuuksistaan huolimatta naiset viettivät yhdessä 27 vuotta siihen asti, kunnes yhteinen taival päättyi Parviaisen kuolemaan. Kun Hanna sai kontolleen perheensä tehdasyhtiön johtamisen, naisten ystävyys alkoi tuottaa hedelmää, ja sen tuloksia voi edelleen nähdä Säynätsalossa Jyväskylässä. Hanna halusi huolehtia tehtaidensa työntekijöiden tarpeista, ja Wivi toteutti tämän suunnittelemalla alueelle toimistorakennuksen, vanhainkodin, koulun, sairaalan, talot insinööreille ja työläisille sekä tehtaan pesulan ja saunan.
Läheinen ystävyyssuhde ei kuitenkaan ollut Wivin äidin Mathildan mieleen. Hänen mielestään tytär käytti liikaa aikaansa Hannaan, ja se haittasi Wivin uraa. Seitsemän vuoden suostuttelun jälkeen Lönn vihdoin myöntyi äitinsä toiveeseen ja osti talon Helsingin Kulosaaresta. Wivi ja Hanna eivät ehtineet olla kauaa erossa toisistaan, kun jo vuoden päästä Hanna muutti naapuriin. 1920‑luvulla Lönn ei juurikaan ottanut vastaan tarjottuja isoja työprojekteja, vaan keskittyi ystävänsä tilaamiin töihin. ”Ei ole aikaa, olen matkoilla”, vastasi hän työn tilaajille, mikä oli totta: ystävykset matkustelivat Euroopassa, ostivat asunnon Pariisista ja hoitivat itseään kylpylöissä Saksassa. Enimmäkseen seisomatyötä tehnyt Lönn kärsi voimakkaista jalkakivuista.
Kun Wivin äiti kuoli, naiset alkoivat suunnitella yhteisen asunnon hankkimista. Samoihin aikoihin Wivi sai tilauksen Nuorten Naisten Kristilliseltä Yhdistykseltä, NNKY:ltä. Yhdistys halusi rakentaa Helsingin keskustaan toimistorakennuksen, jossa sijaitsisi asuntola, hotelli, pesula, kahvila, kauppa ja päiväkoti. Yhdistyksen pääsihteerinä tuolloin toiminut Siiri Loimaranta oli työskennellyt samaan aikaan opettajana Tampereen tyttökoulussa silloin, kun Lönnin suunnittelema uusi koulurakennus oli työn alla. Aiempi tuttavuus, erinomainen maine sekä sukupuoli vaikuttivat siihen, että suunnittelijoiksi haluttiin naisia. Monikäyttöisen rakennuksen, jonka alakerrassa oli jopa tanssiaissali, suunnittelivat kaksi naista — Wivi Lönn ja Aili‑Salli Ahde-Kjäldman, — ja Hanna puolestaan teki rakennusprojektille merkittävän lahjoituksen. Taloudellisen tuen ehtona oli, että Wivi ja Hanna saisivat käyttöönsä neljän huoneen kokoisen keittiöllisen kulma-asunnon yhdistyksen kolmannesta kerroksesta. Molemmat naiset elivät siellä kuolemaansa asti: Parviainen menehtyi sydänkohtaukseen vuonna 1938, ja Lönn puolestaan nukkui pois vuonna 1966.
По собственному признанию, Виви жила долго, но слишком рано «устарела». Пришли новые стили и новые материалы, но зодчая не успевала за временем и сочла разумным остановиться. Последней ее работой стала геофизическая обсерватория в Соданкюля, возведенная в 1944 году после того, как старые здания комплекса в Тяхтеля, построенные одним из учителей Виви, Онни Тарьянне, были разрушены в Лапландскую войну. Это была уже чистая благотворительность: Лённ приходилась директору обсерватории родной тетей, и потому спроектировала главное здание бесплатно.
А времена менялись. В начале 1940‑х архитекторов-женщин стало так много, что они образовали ассоциацию Architecta. Решение о ее создании было принято на вечере в честь 70-летия Виви Лённ, теперь уже гранд-дамы финской архитектуры. В честь 85-летия ассоциация в ее честь отчеканила медаль, а в 1959 году, без всяких юбилеев, Виви присвоили звание профессора — первой среди женщин-зодчих.
Сегодня в Тампере можно посидеть в парке имени Виви Лённ и взглянуть на мемориальную доску на стене Александровской школы, а в Ювяскюля прогуляться по улице, названной в ее честь, и восхититься ее виллой. А в Хельсинки даже поселиться в отеле Helka, который размещается в здании Ассоциации молодых христианских женщин Финляндии. Обычно номер 302, там, где прежде располагалась квартира Виви Лённ, не сдается, но посвященные знают, что надо попросить, говорят работники отеля.
Wivi itse kuvaili, että oli elänyt pitkään, mutta vanhentunut liian varhain. Hän ei pysynyt enää uusien rakennustyylien ja ‑materiaalien perässä ja näki parhaaksi lopettaa uransa. Hänen viimeiseksi työkseen jäi Sodankylän geofysiikan observatorio vuonna 1944, kun sen edelliset rakennukset Tähtelässä olivat tuhoutuneet Lapin sodan aikana. Edelliset rakennukset oli suunnitellut Wivin opettaja Onni Tarjanne. Työ voidaan laskea lähes puhtaaksi hyväntekeväisyydeksi, sillä Lönn oli observatorion johtajan täti ja suunnitteli sen vuoksi observatorion päärakennuksen ilmaiseksi.
Ajat olivat muutoksessa. 1940‑luvun alussa naisarkkitehtejä oli jo niin paljon, että heitä varten perustettiin oma yhdistys Architecta. Päätös yhdistyksen perustamisesta tehtiin arkkitehtuurin grand old ladyn 70-vuotisjuhlan kunniaksi järjestetyssä iltamassa. Yhdistys löi Wivi Lönnin kunniaksi mitalin, kun tämä täytti 85 vuotta. Vuonna 1959, ilman suurempia juhlatilaisuuksia, Lönnistä tuli Suomen ensimmäinen naispuolinen arkkitehtiprofessori.
Nykyään Tampereella voi istuskella Wivi Lönnin puistossa ja nähdä Aleksanterin koulun seinällä Lönnille omistetun muistolaatan. Jyväskylässä puolestaan voi kävellä pitkin Wivi Lönnin katua ja ihailla hänen kotitaloaan. Helsingissä voi majoittua NNKY:n omistamassa Hotelli Helkassa. Wivi Lönnin entisen asunnon paikalla oleva huone 302 ei ole varattavissa, mutta hotellista kerrotaan, että tietäjät tietävät, mitä kysyä.