Пекка Хейккинен: актерская игра в инвалидном кресле — это моя силаPekka Heikkinen: Pyörätuolissa näytteleminen on minulle voimavara
Актер Пекка Хейккинен родился в 1970 году в Утаярви. Он снимался в финских кино‑ и телепроектах, в том числе в таких сериалах, как Hovimäki, Seitsemän, Harvoin tarjolla и Taivaan tulet телерадиокомпании Yle. Он также выступал на сценах Национального театра, театров Siperia и Kiasma, а также городского театра Хямеенлинна. В 1998 году Хейккинен был удостоен «Премии Вейкко Синисало». Интервью провели Риикка Хяннинен и Майя Кархунен.
Pekka Heikkinen on Utajärvellä vuonna 1970 syntynyt näyttelijä. Hän on esiintynyt kotimaisissa elokuvissa ja televisiotuotannoissa, mm. Ylen sarjoissa Hovimäki, Seitsemän, Harvoin tarjolla ja Taivaan tulet. Hän on näytellyt myös teatterinäyttämöillä, mm. Kansallisteatterissa, Teatteri Siperiassa, Kiasma‑teatterissa ja Hämeenlinnan teatterissa. Heikkinen palkittiin Veikko Sinisalo -palkinnolla vuonna 1998. Haastattelun toimittivat Riikka Hänninen ja Maija Karhunen.
Я разносторонний театральный деятель. Мне довелось побывать актером театра, кино и телепроектов, а также режиссером и сценаристом. Мой актерский путь начался типичным образом: я учился в Хельсинкской театральной академии, которую окончил в 1996 году. После выпуска я получил контракт в Рабочем театре Тампере (Työväenteatteri), где проработал два года.
В 1998 году моя жизнь и работа изменились: я попал в аварию на мотоцикле, и одну из моих ног парализовало. С тех пор я стал выступать в инвалидном кресле.
Мне повезло, что я уже был в профессии, когда это произошло.
Когда случилась авария, шли съемки второго сезона сериала Hovimäki. Я только вышел из реанимации, когда мне позвонили с телеканала Yle TV2 и предложили продолжить участие в сериале. Я, конечно, согласился, и сценарий был изменен так, как будто на моего персонажа упало дерево, и он тоже получил травму. Я продолжил съемки, как только закончил реабилитацию.
Сериал был о начале XIX века, тогда инвалидных колясок практически не существовало. Мы использовали различные опоры для ног, чтобы я мог играть стоящего кузнеца. Моя травма была изображена менее серьезной, чем она была на самом деле. С тех пор, когда я играю, я всегда нахожусь в инвалидной коляске, и это никак не скрывается.
Olen monipuolinen teatterintekijä. Näyttelijän työtä olen tehnyt niin teatterin lavalla kuin elokuva‑ ja televisiotuotannoissa, ja olen toiminut myös ohjaajana ja kirjoittajana. Näyttelijän polkuni alkoi perinteisesti, kun opiskelin Teatterikorkeakoulussa, josta valmistuin vuonna 1996. Valmistuttuani sain kiinnityksen Tampereen Työväenteatteriin, jossa ehdin olla kaksi vuotta.
Vuonna 1998 elämäni ja työni sai uuden suunnan, kun ajoin moottoripyöräkolarin ja jalkani halvaantuivat. Siitä lähtien olen näytellyt pyörätuolissa.
Oli minun onneni, että olin jo sisällä alalla, kun onnettomuus tapahtui.
Onnettomuuden sattuessa Hovimäki‑sarjan toinen tuotantokausi oli tekeillä. Olin juuri päässyt pois teho-osastolta, kun Ylen TV2-kanavalta soitettiin ja kysyttiin, haluanko jatkaa sarjassa. Halusin totta kai, ja käsikirjoitusta muutettiin niin, että puu kaatui roolihenkilöni päälle ja hänkin vammautui. Jatkoin kuvauksia heti, kun pääsin pois kuntoutuksesta.
Sarja sijoittui 1800‑luvun alkuun, jolloin pyörätuoleja tuskin oli olemassakaan. Käytimme kaikenlaisia jalkatukia, jotta pystyin näyttelemään seisaaltaan takovaa seppää. Vammani tehtiin lievemmän näköiseksi kuin se olikaan. Sen jälkeen olen näytellessäni ollut reilusti pyörätuolissa, eikä sitä ole millään lailla kätketty.
Собственная жизнь как материалOma elämä materiaalina
Со временем я понял, что инвалидную коляску не стоит прятать — из нее нужно выжимать все, что только можно. Вместе с драматургом и режиссером Хейкки Хутту‑Хилтуненом и рабочей группой мы создали для Национального театра три монолога, в которых я без стеснения и прикрас использовал опыт собственной жизни. Спектакли рассказывали об аварии и о том, что происходит, когда в теле и сознании человека происходят такие необратимые изменения. «Вот так вот» (Näillä mennään, 2013) стал первой частью трилогии. Я предлагал Хейкки темы, а он создавал текст. Работа, наверное, не была особенно планомерной: у нас был собственный способ, как ее делать. Мы знали, что работаем над монологом, но конечный результат сложился в процессе.
Во второй части — «Предложение» (Lause, 2015) —отправной точкой стал язык. Что происходит, когда человек получает такой удар по голове, что теряет способность говорить? Однако в спектакле была показана и возможность восстановления: речь можно вернуть. В третьем спектакле — «Секунда в час» (Sekunti tunnissa, 2018),— как следует из названия, секунда, в которую произошла авария, была растянута на час. В спектакле исследовалось состояние сознания на грани жизни и смерти.
Vuosien mittaan olen oppinut, ettei pyörätuolia pidäkään kätkeä, vaan siitä pitää pusertaa kaikki mahdollinen irti. Tein Kansallisteatterille yhdessä käsikirjoittaja‑ohjaaja Heikki Huttu-Hiltusen ja työryhmän kanssa kolme monologia, joissa käytin omia kokemuksiani ja elämääni sumeilematta hyväksi. Esitykset kertoivat kolarista ja siitä, millaista on, kun ihmisen kropassa ja mielessä tapahtuu väkivaltainen muutos. Näillä mennään (2013) oli trilogian ensimmäinen osa. Annoin Heikille aiheita, ja hän tuotti tekstiä. Työskentely ei tainnut olla kovin suunnitelmallista, meille muodostui oma tapa tehdä. Tiesimme tekevämme monologia, mutta lopputulos syntyi prosessin aikana.
Kakkososassa Lause (2015) lähdettiin liikkeelle kielestä. Mitä tapahtuu, kun ihminen saa sellaisen tällin päähänsä, että menettää puhekyvyn? Esityksessä tuli kuitenkin esiin toipumisen mahdollisuus, kielen voi saada takaisin. Kolmannessa esityksessä Sekunti tunnissa (2018) nimensä mukaisesti sekunti, jona kolari tapahtuu, venytettiin tunniksi. Esityksessä kuvattiin tajunnantilaa, jossa käydään kuoleman ja elämän rajalla.
Монологи были ориентированы на текст и рассказ. Задумка заключалась в том, чтобы увлечь зрителя с собой в путешествие, оседлав музу, закружив в вихре истории. Я выходил в центр сцены, нажимал на тормоза и становился говорящей головой, которая размахивает руками. Это было осознанное решение, которое позволяло показывать спектакль даже в небольших помещениях. В актерской игре важную роль приобретали малейшие жесты и выражения лица. В то же время я участвовал в спектаклях, где актерская телесность была совершенно иной, например, в танцах. Приходилось вписываться в рисунок и считать восьмые доли с остальными танцорами. Но такого у меня было меньше, возможно, я еще не на ты с этим.
Хотя в монологах я отражал собственную жизнь, на сцене я все же ощущал себя играющим роль. Конечно, порой возникала мысль: это уж слишком похоже. Тем не менее я старался подходить к теме так, чтобы спектакли могли рассказать о любом из нас. У каждого из нас обязательно есть кто‑то в близком окружении, кто так или иначе пострадал. Уже на этапе написания текста историю нужно было дистанцировать, подать отстраненно от себя. Ведь если этого не сделать, можно загнать себя в эмоциональное болото, из которого трудно выбраться. У зрителя тоже может возникнуть отторжение этого опыта. Превратить личное в нечто универсальное — тонкая работа.
В своей последней театральной работе Mieslive в театре Siperia я исполнял разные роли. Это была довольно жесткая комедия о метаниях мужчины средних лет в современном мире. В некоторых сценках упоминалась инвалидная коляска, в некоторых — нет. Например, в части, написанной Рейдаром Палмгреном, речь шла о меньшинствах. Мой персонаж пытался провести старикашку из партии «Истинные финны», утверждая, что, мол, в коляску определенно стоит сесть, ведь тогда он будет получать все от Kela.
Monologit olivat teksti‑ ja tarinavetoisia. Ajatuksena oli ottaa yleisö mukaan yhteiselle matkalle, runoratsun selkään tarinan kyytiin. Menin näyttämön keskelle, löin jarrut päälle ja ryhdyin puhuvaksi pääksi, jolla kädet heiluvat. Tämä oli tietoinen ratkaisu, ja mahdollisti esityksen esittämisen pienissäkin tiloissa. Näyttelijäntyössä pienet eleet ja ilmeet kasvoivat merkityksellisiksi. Toisaalta olen tehnyt esityksiä, joissa näyttelijän fyysisyys on ollut aivan toisenlaista, vaikkapa tanssia. Kuvioita on soviteltu ja kasia laskettu muiden tanssijoiden seassa. Tällaista olen kuitenkin tehnyt vähemmän, en ehkä ole ollut vielä niin sinut sen kanssa.
Vaikka peilasin monologeihin omaa elämääni, näyttämöllä koin silti olevani roolissa. Tietysti välillä pilkahti ajatus, että tämä liippaa aika läheltä. Silti yritin ottaa aiheen sellaisena, että esitykset voisivat kertoa kenestä tahansa meistä. Jokaisella on ainakin lähipiirissään henkilö, joka tavalla tai toisella on saanut siipeensä. Jo käsikirjoitusvaiheessa tarina täytyi etäännyttää, vieraannuttaa itsestä. Nimittäin jos sitä ei tee, esitystilanteessa voi ajaa itsensä suohon, josta on vaikeaa tulla pois. Kokemuksesta voi katsojallekin tulla jopa luotaantyöntävä. Se, miten laventaa oman yksityisyyden yleiseksi, on tarkkaa puuhaa.
Viimeisimmässä teatterityössäni, Teatteri Siperian Mieslivessä, näyttelin monenlaisia rooleja. Esitys oli rankemman puoleinen komedia keski‑ikäisen miehen rimpuilusta maailmassa. Joissain sketseissä pyörätuoliin viitattiin, joissain ei. Esimerkiksi Reidar Palmgrenin kirjoittama kohtaus käsitteli vähemmistöjä. Roolihahmoni yritti jallittaa persu-ukkoa väittämällä, että kyllä pyörätuoliin kannattaa ilman muuta hankkiutua, saat Kelalta kaiken.
Инвалидность — это часть естественного течения жизни Vammaisuus on osa luonnollista elämänmenoa
В театре возможности для выбора шире, тогда как в мире телевидения приходится довольствоваться тем, что роли чаще всего пишут специально «под инвалидную коляску». Часто, хотя и не всегда, роль мне достается именно потому, что я в инвалидной коляске. В плохие дни я думаю: роль получил не я, а коляска.
В другие дни я думаю наоборот: инвалидная коляска открывает возможности. Таких актеров, как я, не так много, и, конечно, инвалидность — это большая часть меня, нас. Режиссер может воспринимать меня как целостную личность, и при этом не нужно учиться пользоваться коляской.
Teatterin puolella valinnan mahdollisuudet ovat laveammat, kun taas televisiomaailmassa täytyy tyytyä siihen, että roolit ovat enemmänkin pyörätuoliin kirjoitettuja täsmärooleja. Saan usein – en toki aina – roolin nimenomaan siksi, että olen pyörätuolissa. Joskus huonoina päivinä mietin, että tuoli sai roolin.
Toisina päivinä taas ajattelen, että pyörätuoli tuo mahdollisuuksia. Vammaisia näyttelijöitä ei ole montaa, ja tietysti vammaisuus on iso osa minua, meitä. Ohjaaja voi ottaa minut kokonaisuutena, eikä pyörätuolin käyttämistä tarvitse harjoitella.
Даже если в сюжете не объясняется, почему персонаж в коляске, сам факт ее использования становится частью идентичности роли. Прописав в сценарии героя в инвалидном кресле, автор, например, может усиливать впечатление, что персонаж сильно пострадал. Играть подобные роли для меня приемлемо. Сцена может быть написана так, что действие происходит в доме престарелых или в больнице, скажем, ранен бандит. С другой стороны, в сериале «Огни неба» (Taivaan tulet) я снимался восемь лет, и инвалидность моего героя никак не обсуждалась.
Инвалидность часто подталкивает к созданию образа героя. Такого персонажа, который после травмы пробирается сквозь серые будни и в итоге становится, скажем, кем‑то очень выдающимся. Но я не могу сыграть такую историю целиком, потому что в ней должно быть показано, какой была жизнь персонажа до травмы.
Vaikka pyörätuolin käyttämisen taustaa ei selitettäisi, sitä käytetään hyväksi osana roolin identiteettiä. Kirjoittamalla hahmon käyttämään pyörätuolia käsikirjoittaja on esimerkiksi voinut tehostaa vaikutelmaa, että henkilö on saanut kunnolla siipeensä. Tällaisen roolin näytteleminen käy minulle. Kohtaus on saatettu kirjoittaa palvelutaloon tai sairaalaan, on vaikkapa ammuttu roistoa. Toisaalta Taivaan tulet ‑sarjassa näyttelin kahdeksan vuotta, eikä hahmoni vammaa käsitelty sarjassa millään tavalla.
Vammaisuus houkuttelee luomaan siitä myös sankaritarinoita. Sellaisia, joissa päähenkilö rynnii vammautumisen jälkeen läpi harmaan kiven ja päätyy vaikkapa kansakunnan merkkihenkilöksi. Sellaista tarinan kaarta minä en voi näytellä kokonaan, koska tarinassa täytyy näyttää roolihahmon elämää myös ennen vammautumista.
Можно, конечно, использовать двух актеров: один играет до травмы, другой — после. Обычно же весь образ воплощает актер без инвалидности — он «ныряет» в опыт инвалидности, виртуозно его изображает и получает за это «Оскар». У меня нет ничего против такого подхода. Это может хорошо срабатывать. Я не считаю это культурной апроприацией. Но когда актер без инвалидности играет человека с инвалидностью, теряется очень важный подсознательный уровень восприятия: зритель‑то знает, что на самом деле этот актер коляской не пользуется.
Инвалидность можно изображать и без героизации, как часть обычной жизни. На улицах мы видим людей в инвалидных колясках или с костылями. Они водят детей в школу, ходят за покупками, на работу. Это нормальная жизнь, так почему бы не представлять подобные образы в театре и в телесериалах?
Olisi toki mahdollista käyttää kahta näyttelijää, joista toinen näyttelisi henkilöä ennen vammautumista ja toinen sen jälkeen. Yleensä kuitenkin vammaton näyttelijä tekee koko roolin, sukeltaa vammaisuuden syövereihin, briljeeraa sillä ja pokkaa Oscarit. Minulla ei ole mitään sitä vastaan. Ratkaisu voi toimia oikein hyvinkin. En kutsuisi sitä miksikään kulttuuriseksi omimiseksi. Mutta kun vammaton näyttelijä näyttelee vammaista, siitä jää pois katsojan alitajuinen taso, jolla hän tietää näyttelijän käyttävän oikeasti pyörätuolia.
Vammaisuutta voisi käsitellä ilman sankaritarinoita, osana luonnollista elämänmenoa. Katukuvassa tulee vastaan ihmisiä pyörätuolissa tai kainalosauvoja käyttäen. He vievät lapsiaan kouluun, käyvät kaupassa ja töissä. Se on normielämää, joten miksei tällaista tavallisen elämän kuvausta voisi olla teatteriesityksissä ja TV‑sarjoissakin?
От осознания ресурса к моментам сомнений и обратноVoimavaran tunnistamisesta epäilyksen hetkiin – ja takaisin
Для меня нахождение в инвалидной коляске — это ресурс. Когда я выкатываюсь на сцену, в образ персонажа уже вложено очень много. Он как будто становится более ощутимо присутствующим, как будто у него есть своя маленькая тайна. Мне самому остается меньше играть. Я могу сосредоточиться на главном, потому что уже сам физический облик героя несет в себе мощный подтекст.
Инаковость — это ресурс и в работе команды. Работа актера в значительной степени строится на взаимодействии и групповой динамике. В одиночку никто по‑настоящему ничего не значит. Чтобы спектакль удался, в группе должно присутствовать взаимное доверие. Осмелюсь утверждать: разные жизненные опыты участников чрезвычайно обогащают коллектив. Когда такая команда действительно сплочена, всякой ерундой ее с пути не собьешь.
Minulle pyörätuolissa oleminen on voimavara. Roolihenkilöön on ladattu niin paljon, kun kelaan pyörätuolilla lavalle. Hahmo on itsestään enemmän läsnä oleva, ikään kuin hänellä olisi jokin pieni salaisuus. Minulle jää vähemmän näyteltävää. Saan keskittyä oleelliseen, kun hahmon fyysisessä kuvassa on jo itsessään niin voimakas alateksti.
Erilaisuus on voimavara myös työryhmässä. Näyttelijän työ perustuu hyvin paljon ryhmätyöhön ja ryhmäytymiseen. Yksinään ei kukaan ole oikein mitään. Jotta esitys onnistuu, täytyy ryhmällä olla hyvä luottamus toisiinsa. Uskallan sanoa, että ihmisten erilaiset elämänkokemukset rikastuttavat työryhmää todella paljon. Kun tällainen ryhmä hitsautuu yhteen, sitä eivät aivan pikku jutut hetkauta.
Иногда я сомневаюсь: а не мешает ли моя инвалидная коляска некоторым зрителям или продюсерам театра и телевидения? Я пытался спрашивать об этом, но кто ж скажет такое в лицо. Думаю: может быть, моя инвалидность перекрывает для зрителя все, что я делаю на сцене как актер? Не крутится ли у него в голове мысль: «А почему он на коляске?», и не мешает ли это восприятию самой истории? Эти мысли зависят от дня. Иногда мне кажется, что все идет прекрасно, а в другие дни побеждают сомнения.
Очень вероятно, я и правда из‑за инвалидности потерял часть рабочих возможностей. Думаю, насколько большим риском кажется нанять актера с инвалидностью. Воспринимается ли инвалидность как болезнь? Я довольно открыто рассказывал о своей невропатической боли. Болевой эпизод может неожиданно нарушить расписание репетиций или спектаклей. Повлияло ли это на возможности получать работу? Я могу только гадать. Но мне кажется, что размышлять об этом время от времени вполне оправданно.
Тем не менее я уверен, что до гробовой доски останусь при своем мнении: я делаю свое дело, и если это кого‑то слишком раздражает — пусть уходит домой. К счастью, есть смелые режиссеры, которые приглашают актера с инвалидностью даже в классические пьесы, где изначально не было таких персонажей. И может быть, если мы, артисты с инвалидностью, будем развиваться и получать больше шансов, зрители будут развиваться вместе с нами.
Joskus epäilen, että pyörätuolissa olemiseni saattaa häiritä joitakin katsojia tai teatterin ja TV:n tuottajia. Olen yrittänyt kyselläkin asiasta, mutta kukapa sellaisesta minulle suoraan kertoisi. Mietin, puskeeko vammani katsojan mielessä yli sen, mitä teen näyttelijänä lavalla. Kaihertaako katsojan mielessä ajatus, että miksi tuo on pyörätuolissa? Miettiikö hän koko ajan sitä niin, että varsinainen tarina menee ohi? Tuntumani tästä voi vaihdella päivän mukaan. Jonain päivänä asiat näyttävät hyvinkin valoisilta, ja toisina päivinä epäilykset luikertelevat jostain esiin.
On todennäköistä, että olen menettänyt työtilaisuuksia vammani takia. Mietin, kuinka suureksi riskiksi vammaisen palkkaaminen koetaan. Nähdäänkö vamma sairautena? Olen itse puhunut hermokivustani varsin avoimesti. Kipujakso voi sotkea harjoitusaikataulun tai esityskalenterin aivan yllättäen. Onko se vaikuttanut työnsaantiini? Sitä voin vain arvailla, mutta mielestäni tätä on oikeutettua silloin tällöin pohtia.
Uskon kuitenkin meneväni hautaan asti sillä ajatuksella, että teen omaa juttuani, ja jos se häiritsee jotakuta liikaa, menköön kotiin. Onneksi on rohkeita ohjaajia, jotka ottavat vammaisen näyttelijän mukaan vaikkapa johonkin klassikkonäytelmään, jossa alun perin ei ole vammaisia hahmoja. Ja voihan olla, että jos me vammaiset taiteilijat kehitymme ja saamme enemmän peliaikaa, katsojatkin kehittyvät mukana.
Мечта — театральны мир, открытый для всехUnelmana kaikille avoin teatterikenttä
Я в инвалидном кресле уже больше 25 лет. Казалось бы, за это время должно было появиться много молодых актеров, драматургов или режиссеров с инвалидностью. Но нас, честно говоря, немного. Одна из причин в том, что двери театральных школ для абитуриентов с инвалидностью были не слишком‑то открыты. Часто звучал аргумент, что, например, актер в инвалидной коляске не сможет пройти обучение. Но если задуматься о сути искусства и актерства, это никак не связано с тем, может человек ходить или нет. Конечно, это может влиять на то, насколько широк репертуар, который он может исполнять. Но то, как выражается течение актерской мысли, от его ног не зависит.
С интересом и радостью я наблюдаю, как театральная программа Näty в Университете Тампере начала разрабатывать открытые и доступные вступительные испытания для всех поступающих. Это значит, что учебную программу приходится переосмысливать. Нужно продумать, как, например, проводить занятия по акробатике, если студент в инвалидной коляске. Важно также подумать, как человек с инвалидностью сможет стать частью группы и участвовать в совместной работе. Учебная группа как братья и сестры на многие годы, и каждый должен иметь возможность оставаться ее частью.
Olen nyt ollut pyörätuolissa yli 25 vuotta. Luulisi, että siinä ajassa olisi pulpahdellut esiin paljonkin nuoria, vammaisia näyttelijöitä, dramaturgeja tai ohjaajia. Mutta eipä meitä hirveästi ole. Yksi syy siihen on se, että teatterikoulujen ovet eivät ole olleet juuri lainkaan avoimina vammaisille pyrkijöille. On vedottu siihen, ettei vaikkapa pyörätuolissa oleva näyttelijä voi selvitä opinnoista. Mutta jos mietitään taiteen ja näyttelemisen ydintä, sillä ei ole mitään tekemistä sen kanssa, käveleekö näyttelijä vai ei. Toki se voi vaikuttaa siihen, kuinka laajaa repertuaaria hän pystyy esittämään. Mutta se, miten näyttelijän ajatuksen suunta tulee esiin, ei ole kiinni hänen jaloistaan.
Olen seurannut ilahtuneena ja mielenkiinnolla, kuinka Tampereen yliopiston teatterityön tutkinto‑ohjelma Näty on lähtenyt luomaan kaikille hakijoille avoimia ja saavutettavia valintakokeita. Tämä tarkoittaa opetussuunnitelman miettimistä uudelta kannalta. Täytyy miettiä, miten esimerkiksi akrobatiatunnit järjestetään, jos opiskelija on pyörätuolissa. Sitäkin on tärkeää miettiä, miten vammainen opiskelija pääsee mukaan ryhmään ja yhdessä tekemiseen. Ryhmä on siskoja ja veljiä keskenään monien vuosien ajan, ja siksi kaikkien on voitava pysyä mukana.
Мне невероятно повезло: я успел получить образование и попробовать себя в этой профессии до аварии. У меня нет личного опыта, чтобы говорить о том, каким путем идет человек, который с детства живет с инвалидностью. Как молодой, талантливый человек с инвалидностью может пройти через ту же систему? Думаю, это возможно. Готов ли к этому мир? Этого я не знаю.
Если говорить исключительно о самой актерской работе, я не вижу в инвалидности преграды. Если бы я попал в аварию до театральной академии, я все равно поступал бы, если бы только была такая возможность. Желание работать — это движущая сила, и, конечно, необходим определенный талант. Было бы замечательно, если бы все происходило так: независимо от инвалидности видят, что человек талантлив и страстно увлечен — значит, он, разумеется, идет учиться на актера, а потом выходит на сцену перед зрителями. Это могло бы быть чем‑то совершенно естественным. Но наш мир пока еще к этому не вполне готов.
Minulla on ollut järjettömän hyvä tuuri siinä, että ehdin ennen kolaria saada koulutuksen ja tuntuman siitä, mitä tämä ammatti pitää sisällään. Ei minulla ole minkäänlaista taustaa puhua siitä, millainen taiteilijapolku on jollakulla, joka on ollut lapsesta asti vammainen. Miten nuori, lahjakas, vammainen ihminen voisi mennä saman myllyn läpi? Luulisin, että kyllä voi. Onko maailma siihen valmis? Sitä en tiedä.
Jos nimittäin ajattelen puhtaasti näyttelijän työn toteuttamista, en näe, että vamma olisi sille mikään este. Jos olisin joutunut kolariin ennen teatterikoulua, lähtisin koulutukseen ilman muuta, jos vain pääsisin. Halu tehdä on eteenpäin vievä voima, ja toki tiettyä lahjakkuutta vaaditaan. Jospa asiat vain olisivat niin, että vammasta riippumatta katsotaan, että tässä on lahjakas ja intohimoinen ihminen, joten totta kai hän lähtee näyttelijäkoulutukseen ja siitä sitten kansan eteen irvistelemään. Se voisi olla aivan luonnollinen asia. Mutta ei tämä maailma ihan valmis vielä ole.
Если бы я мог изменить что‑то в сфере искусства, я бы устранил беспочвенный страх перед инаковостью у тех людей и сообществ, которые решают, какие постановки мы видим. Я бы устранила страх говорить об инаковости, ведь считается, что это, якобы, «не продать» или «слишком провокационно».
Я мечтаю о театральном мире, открытом для всех. Сейчас есть опасность, что художники с инвалидностью варятся только в своих собственных кругах меньшинств. Мы делаем свое дело серьезно, но между собой. Было бы здорово разрушить эти структуры. Если бы в мейнстримной культуре появилось больше разных авторов и исполнителей, это придало бы энергии и красок всей художественной среде.
Но хочет ли эта среда видеть только здоровых, подвижных людей? Получается, чтобы быть равным, художнику с инвалидностью нужно быть намного лучше остальных? Должны ли мы всегда преодолевать дополнительный порог?
Jos voisin tehdä taidekentällä minkä tahansa muutoksen, poistaisin turhanpäiväisen erilaisuuden pelon niiltä ihmisiltä ja yhteisöiltä, jotka päättävät, millaisia esityksiä meillä on näytillä. Poistaisin pelot siitä, ettei erilaisuutta voi nostaa esille, koska se ei muka myy ja on liian raflaavaa.
Unelmoin siitä, että teatterin kenttä aukenisi ihan kaikille. Nyt on vaarana, että vammaiset taiteilijat pyörivät pelkästään omissa porukoissaan marginaalissa. Tehdään kyllä tosissaan, mutta keskenämme. Tällaisten rakenteiden purkaminen olisi piristävää. Jos valtavirran näkyvillä paikoilla olisi enemmän monenlaisia tekijöitä, se toisi energiaa ja värikkyyttä koko taidekenttään.
Mutta halutaanko kentällä nähdä vain terveitä, notkeita ihmisiä? Onko niin, että päästäkseen tasavertaisena muiden joukkoon, vammaisen taiteilijan täytyy olla todella paljon parempi kuin muut? Pitääkö meidän ylittää aina yksi ylimääräinen kynnys?
Эта статья была первоначально была опубликована на сайте проекта «Пространство для творчества» от организации «Культура для всех» (Kulttuuria kaikille). Текст переиздается на сайте Culturalist.fi с разрешения редакции проекта и автора. Текст сохраняет авторский стиль и содержание, а также сопровождается ссылкой на источник, где можно ознакомиться с оригинальной версией.
Tämä artikkeli on alun perin julkaistu Kulttuuria kaikille -palvelun toteuttaman Tilaa taiteilijuuteen ‑hankkeen sivustolla. Teksti on julkaistu uudelleen Culturalist.fi:ssä hankkeen toimittajien ja kirjoittajan luvalla. Teksti säilyttää tekijän tyylin ja sisällön, ja siihen on liitetty linkki lähteeseen, josta alkuperäinen versio löytyy.